Dost ve Düşman Arasında Dünyayı Hayal Etmek: Casuslar ve Komplolar
“Dünyanın en eski ikinci mesleği” olarak da bilinen casusluk, savaşlara ve dolayısıyla da insanlık tarihine eşlik eden bir iş. Barış dönemlerinde bile devam eden gizli savaşın yürütücüsü olan casuslar, iş görme biçimleri (ihanet, sabotaj, pusu, manipülasyon, komplo vb.) nedeniyle yirminci yüzyıla kadar kötü şöhretli figürler olmalarına rağmen modern devletlerin ve imparatorlukların dünyayı kapladığı bir dönemde ortaya çıkan bir edebi tür olan casusiye (spy fiction) metinlerinde cesur maceracılar ve ulusal kahramanlar olarak resmedilmeye başlarlar. Özellikle ‘biz’den olan kahramanların her zaman galip çıktığı casusiye hikayeleri, insanlara giderek karmaşıklaşan bir dünyayı anlamaları için bir çerçeve sunarken onları hem eğlendirir hem de endişelerini bir nebze de olsa dindirir.
Her ne kadar casusiyeler, dönemin jeopolitik gerçekliğinden ve istihbarat olaylarından ilham alsalar da tanımları gereği kurgu anlatılardır. Casusiyelerinkine benzer bir işlevi olan –dost-düşman ile biz-öteki ayrımları üzerinden dünyayı bütünlükle resmetme – komplo teorilerinin ise – casusiyelerin aksine – gerçeklik iddiası bulunur. Özellikle belirsizliklerin arttığı dönemlerde yaygınlaşan ve kimi zaman ciddi toplumsal-siyasi sonuçlar yaratan komplo teorilerinin bakış açısı ve onlara inanlarda yarattığı haz, casusiyeninkine benzerlik gösterir.
Bu konuşma serisi, günümüzde bildiğimiz ve tükettiğimiz şekliyle casusluk ve komplo teorilerinin ortaya çıktığı ve popülerleştiği tarihsel arka planlara değinirken, serinin esas odak noktası bu anlatılara içkin düşünce, duygu ve haz alma biçimleri olacak. Bunu yaparken edebiyat ve sinemadaki casusluk ve komplocu anlatılardan bolca ilham alacak; siyaset ve estetik teorisinin yanı sıra psikanalizden de ciddi oranda beslenecek. Doğrudan bu konular üzerine düşünen ve üreten isimlere ek olarak Hannah Arendt, Carl Schmitt, Immanuel Kant, Sigmund Freud, Melanie Klein gibi birçok ünlü düşünürün görüşlerinden de faydalanılacak.
Haftalık Ders Programı – İzleme Listesi
1. Hafta – Modern Casusluk ve Casusiyenin Kökenleri:
Aslen on dokuzuncu yüzyılın ortalarında Britanya İmparatorluğu ile Rusya arasında Hindistan, Orta Asya ve Afganistan coğrafyalarında bölgesel bir soğuk savaş olarak tanımlayabileceğimiz “Büyük Oyun” kavramından yola çıkarak modern istihbaratın tarihsel kökenlerinin tartışılacağı bu ilk oturum aynı zamanda casusluğu (özellikle İngiltere’de) toplumsal bir fantezi haline getirecek ilk edebi adımlar da mercek altına alınacak.
Lawrence of Arabia, 1962
Tinker, Tailor, Soldier, Spy, 2011
2. Hafta – Casusiye, İstihbarat, Komplo, Komplo Teorileri:
Casusiyenin neden popüler bir yazın türü olduğunun tartışılacağı bu seansta, türün beraberinde getirdiği hazlar incelenirken toplumsal fantezide casusların, istihbaratın ve komploların rolüne de değinilecek. Ayrıca, Türkiye gibi komplo teorilerinin bu kadar yaygın olduğu bir coğrafyada neden casusiyenin gelişmediği sorusu irdelenecek.
Three Days of Condor, 1975
From Russia with Love, 1963
3. Hafta – Psikanalitik Perspektiften Casusiye ve Komplo Teoriler:
Paranoya, oyun, fetiş, fantezi gibi kavramlar üzerinden casusiye anlatılarında tekrar eden izlekler ve komplo teorilerine içkin düşünme biçimleri tartışılacak.
The Parallax View, 1974
North by Northwest, 1959
4. Hafta – Bugüne Bakış:
Özellikle son 10 yılda yaşanan teknolojik gelişmeler ışığında komplo teorilerinin neden bu kadar popüler olduğu sorusu ele alınırken aynı zamanda da teknolojinin casusluk, casuslar ve casusiyeyi nasıl etkilediğini masaya yatırılacak.
Mission Impossible: Rogue Nation, 2015
Spectre, 2015
DORUK TATAR
2010 yılında Boğaziçi Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde lisansını tamamladıktan sonra Sabancı Üniversitesi Kültürel Çalışmalar Bölümü’nde master ve Buffalo Üniversitesi Karşılaştırmalı Edebiyat Bölümü’nde doktora yaptı. 2018 yılında bitirdiği “On Guard Against Contamination: Espionage, Conspiracism, and Imperial Nostalgia in British and Turkish Literatures” başlıklı doktora tezi, Türk ve İngiliz edebiyatlarının imparatorluğun çöküşüne verdikleri reaksiyonlar üzerinden istihbarat, paranoya ve komploculuk temalarını ele alır. Rudyard Kipling, John Buchan, Ian Fleming, Joseph Conrad, Graham Greene ve John Le Carre gibi casusluk edebiyat türünü oluşturan bu yazarları analiz eden tezinde paranoya temasını odağa alarak politik teori ve psikanalizden de yoğun bir şekilde istifade eder.
Mayıs 2017’den beri 221B, Birikim, Episode ve BÜMED dergilerinde çeşitli yazıları yayımlandı. 2019 Bahar döneminde Sabancı Üniversitesi’nde Türk Edebiyatı’nda Komplo ve Paranoya üzerine bir ders verdi. Haziran 2019’dan beri Yayıncılar Telif Hakları ve Lisanslama Meslek Birliği’nde (YAYBİR) Uluslararası İlişkiler sorumlusu olarak çalışıyor.
Başlama tarihi ve saati: 4 kasım 2020 / 20.00-22.00 (4 hafta- çarşamba)
Fiyat: 4 hafta tam 200TL, 4 hafta öğrenci 100TL
Tek ders ücreti tam 60TL, tek ders ücreti öğrenci 30TL
