“Fare Kapanı” yani “The Mousetrap” dünyanın bildiği en önemli polisiye tiyatro oyunudur. Her şeyden önce dünyanın en çok ve en uzun oynanan tiyatro oyunu olarak önemli bir rekora imza atmıştır. Londra’da St. Martin’s Theatre’da tam 65 yıl boyunca 27 binden fazla seyirciye oynamış ve oynamaya devam etmektedir…
Yazı: Ayşe Erbulak
İlk kitabım Çok Şekerli Ölüm çıktığında bilgisine, kültürüne ve tabii ki oyunculuğuna hayran olduğum Ali Poyrazoğlu’na yollamıştım okusun diye. Kısa sürede okuduktan sonra bana şöyle bir yorumda bulundu: “Derhal polisiye oyun piyesi yazmalısın.”
Bu onur, beni mest ve motive etmiş olsa da üzerinden 6 yıl geçtiği halde hâlâ bir polisiye oyun yazamadığım için üzgünüm ama hemen belirtmeliyim ki en büyük ideallerimden biri, polisiye tiyatro oyunu yazabilmek. Çünkü benim bir yanım tiyatrocu. Dünyanın en pahalı iki âşığına sahibim: Oyunculuk ve yazarlık. Tabii günün birinde oyun yazmak ve o oyunda oynayabilmek şahane bir hedef olarak kafamda duruyor.
Kime sorsan en çok polisiye okumayı seviyor ülkemizde. Hatta kitap olarak da en çok polisiye okumayı seviyor. Polisiye okuru gibi polisiye seyircisi de çok zekidir. Heyecan ister, çok ince ayrıntılar ister, kandırılmaktansa hiç hoşlanmaz.
Polisiyesever, kitabı okurken her şeyi kafasında hayal eder. Oysa tiyatro sahnesinde hayalleri can bulur. Polisiye, tiyatro sahnesinde de defalarca can bulmuş, canlı canlı seyirciyle buluşmuştur.
Yazarı, Polisiyenin Kraliçesi Agatha Christie
Fare Kapanı yani The Mousetrap, dünyanın bildiği en önemli polisiye tiyatro oyunudur. Her şeyden önce dünyanın en çok ve en uzun oynanan tiyatro oyunu olarak önemli bir rekora imza atmıştır. Londra’da St. Martin’s Theatre’da tam 65 yıl boyunca 27 binden fazla seyirciye oynamış ve oynamaya devam etmektedir.
Polisiye bir tiyatro oyunu, kırılması güç bir rekora imza atmışsa insan ister istemez yazarı kim diye merak ediyor ve hiç sürpriz olmayacak bir isimle karşılaşıyor; Agatha Christie.
Fare Kapanı, ilk önce 20 dakikalık bir radyo skeci olarak yazılmış. 1952 yılında kitap olup sahnelenmeye başlamış. Ülkemizde de çeşitli tiyatrolarda sahnelenen oyunun konusu kısaca şöyle: “Bir kar fırtınası sırasında İngiltere’de bir dağ otelinde mahsur kalan 7 kişinin aralarındaki katili bulmak için verdikleri mücadele.”
Benim, bu oyunun Çevre Tiyatrosu’nda sergilendiği halini seyretme fırsatım olmuştu ama o zaman yaşım küçük olduğu için tam olarak hatırlamıyorum. Tek anımsadığım, gerçek hayatta da hiç sevmediğim bir oyuncunun ilk perdenin sonunda camdan gelen biri tarafından öldürülmesiydi. Sevindiğimi hatırlıyorum…
Türk tiyatroseverlerle de buluşmuştu
2011-2012 sezonunda Ak’la Kara Tiyatrosu’nda seyirciyle buluştu. Burak Karaman ve Elif Erdal’ın yönetmen koltuğunda oturduğu oyunda Bedia Ener, Gazanfer Ündüz, Özgür Özdural, Ruhi Sarı, Merve Anlağan, Can Şıkyıldız, Deniz Şen rolleri paylaştılar.
Fare Kapanı, Ak’la Kara Tiyatrosu’nun oynadığı tek polisiye oyun değildi. 2012-2013 sezonunda Sir Arthur Conan Doyle’un ölümsüz eseri Sherlock Holmes‘ün yönetmen koltuğunda yine Elif Erdal ve Burak Karaman oturmuş. Sahneyi Kerem Kobanbay, Beril Senvarol, Fatih Gülnar, Emre Törün, Tugay Erverdi, Arzu Akın, Gülnur Badakal, Hakan Çeliker, Adem Türker ve Mert Şişmanlar paylaşmış.
Bohemyada Skandal ve Dans Eden Adamlar öyküleriyle yapılan oyun, 2012’de dünya prömiyerini gerçekleştirmiş.
İlk perdede çılgın dedektifimizin müşterisi Bohemya Kralı’dır. Irena Adler adlı bir kadının şantajından kurtulmak ister. Sherlock Holmes ve Irena Adler’in zekâları çarpışırken adeta bir satranç karşılaşmasına tanık oluruz.
İkinci perdedeyse 3 yıl sonraya gideriz. Bu kez müşteri Irena Adler’in eşi Godfrey Norton’dır ve Holmes ile görüştükten hemen sonra öldürülür. Katilin kim olduğunu bulmak dedektifimize düşer. Hiçbir şeyin göründüğü gibi olmadığını sadece dedektif görebilmektedir.
Dünyanın en çok tanıdığı dedektif Sherlock Holmes birçok ülkede, defalarca ve farklı tiyatrolar tarafından sahnelenmiştir. Bunların başlıcaları;
1909 İngiltere/Lyceum Theatre, 2006 ABD/Greenville’s Centre Stage, 2013 ABD/Charleston Stage, 2014 ABD/First Stage
Yerli oyun konusunda içeriğimiz maalesef zengin değil
Çok bilinen yabancı tiyatro oyunlarının ardından biraz da yerli polisiye eserlere bakmak gerekirse Dokuz Canlı‘dan söz etmeli. İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatroları’nın Basın ve Halkla İlişkiler Bürosu’nun amirliğini yapan Tayfun Türkili yazmış. Birçok belediye ve üniversite tiyatrolarında can bulan Dokuz Canlı, 2011-2012 sezonunda Toprak Sahne Tiyatrosu’nda oynandı.
Çok hafif komedi öğeleriyle bezenen oyunun konusu kısaca şöyle:
Sevgilisiyle evlenmek için karısını öldürmeye karar veren adamın başarısızlığından bıkan sevgilisi sonunda bir tetikçi tutar. Sonunda o da işi beceremeyince işler iyice karışır.
Yerli polisiye oyunu konusunda maalesef çok zengin bir geçmişimiz yok. İşte tam bu noktada polisiye oyun yazma isteğim bastırılamaz bir şekilde artıyor.
Türk tiyatrolarına baktığımızda polisiye oyunları en çok Ak’la Kara Tiyatrosu sahneye koymuş. Türkiye’nin en iyi polisiye roman ustalarından Ahmet Ümit’in oyunlaştırılan tek kitabı Aşk Köpekliktir‘ini, 2013-2014 sezonunda Savaş Özdural rejisiyle oynamışlar. Başrolleri Fatih Gülnar, Füsun Kostak, Özgür Özdural, Pelin Turancı, Arda Meriçliler paylaşmış.
Çok sevgili 221B okurları, eğer hem polisiye hem tiyatroyla ilgiliyseniz ve bu yazı size keyif verdiyse ben devamını yazmaya hazırım…
Bu yazı, 221B Dergi’nin 12. sayısında yayımlanmıştır…
